Gù lưng ở trẻ em: Dấu hiệu và Cách phòng tránh

Gù lưng ở trẻ em do nhiều nguyên nhân khác nhau. Bệnh ảnh hưởng lớn tới sức khỏe, thể trạng, quá trình phát triển chiều cao của trẻ trong tương lai. Do đó, phụ huynh nên chú ý tới những triệu chứng bất thường ở cột sống của con để phát hiện và điều chỉnh kịp thời. Sau đây chúng ta cùng tìm hiểu sâu hơn về vấn đề này nhé.

Mục lục bài viết

Gù lưng trẻ em là gì?

Gù lưng trẻ em là tình trạng cột sống có hình đường cong bất thường về phía trước ở phần trên lồng ngực của bé. Người gù lưng bẩm sinh thường có ngoại hình tròn trịa. Một số trường hợp khác phát triển tình trạng gù lưng ở lứa tuổi vị thành niên.

Theo bác sĩ Wade Brackenbury (chuyên gia với hơn 25 năm kinh nghiệm chăm sóc sức khỏe xương khớp, Tổng GĐ phòng khám ACC), bệnh gù lưng ở trẻ nếu không được phát hiện và điều trị từ sớm không chỉ gây ra những cơn đau nhức khó chịu mà còn có thể dẫn đến biến chứng khó thở, hạn chế vận động, ảnh hưởng ngoại hình và khiến trẻ tự ti, mặc cảm.

Gù lưng là gì

“Gù lưng” là một cụm từ tiếng Việt, thường được sử dụng để miêu tả một tình trạng đau đớn hoặc khó chịu ở vùng lưng của cơ thể. Trạng thái này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm căng thẳng cơ bắp, chấn thương, viêm nhiễm, hay các vấn đề liên quan đến cột sống.

Nếu bạn gặp phải vấn đề về gù lưng hoặc đau lưng kéo dài, tôi khuyên bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để được tư vấn và điều trị phù hợp.

Nguyên nhân trẻ em bị gù lưng

Thiếu vận động: Sự thiếu vận động, không có thói quen tập thể dục đều đặn có thể góp phần làm yếu các cơ và cấu trúc ở vùng lưng, dẫn đến tình trạng gù lưng.
Tư thế sai lệch: Tư thế không đúng lúc ngồi, đứng hoặc nằm có thể gây căng thẳng và áp lực lên cột sống và cơ lưng, dẫn đến sự gù lưng.
Cơ yếu: Sự yếu đuối của cơ lưng do thiếu vận động hoặc nguyên nhân khác có thể góp phần tạo ra tình trạng gù lưng.
Nạng cột sống: Một số trẻ em có thể có vấn đề về cột sống từ khi mới sinh hoặc phát triển sai lệch trong quá trình trưởng thành, gây ra tình trạng gù lưng.
Bệnh về xương và khớp: Các bệnh như chứng cong thân, bệnh đa khớp dạng thấp ở trẻ có thể gây ra sự thay đổi về cơ hình cột sống và dẫn đến gù lưng.
Túi sách quá nặng: Mang túi sách quá nặng hoặc đeo túi chỉ một bên lâu dài có thể tạo ra sự mất cân bằng và áp lực không đều lên cột sống.
Rối loạn tăng trưởng: Một số trường hợp gù lưng có thể liên quan đến rối loạn tăng trưởng hoặc vấn đề hormonal.

Để xác định chính xác nguyên nhân và điều trị gù lưng ở trẻ em, cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa nhi khoa hoặc chuyên gia về tư vấn sức khỏe.

Gù lưng ở trẻ em có thể có nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:

1. Trẻ bị gù lưng do sai lệch tư thế trong giai đoạn sơ sinh

Nguyên nhân gù lưng thường do bố mẹ bế trẻ bị cong lưng, sai tư thế. Động tác nâng đỡ không đúng cách khiến lưng bé phát triển hướng về phía trước dẫn đến bị gù khi lớn lên. 

Chưa kể, việc bắt trẻ tập ngồi, tập đi quá sớm – khi cột sống của bé chưa phát triển đủ vững chãi để có thể chống đỡ trọng lượng cơ thể cũng dẫn đến tình trạng biến dạng cột sống, lâu ngày khiến trẻ bị gù lưng.

Đây là loại gù cột sống thường gặp nhất, thường xuất hiện trong độ tuổi vị thành niên. Phụ huynh có thể quan sát thấy tư thế của con bị sai hay chùng xuống. Tuy vậy, không liên quan tới những bất thường nghiêm trọng về cấu trúc cột sống.

Đường cong do chứng gù cột sống tư thế thường tròn. Người bệnh có thể tự điều chỉnh khi đứng thẳng. Loại gù cột sống này thường gặp ở bé gái hơn bé trai. Tình trạng này rất thường không gây đau. Vì đường cong không tiến triển nên thường không dẫn tới những vấn đề trong cuộc sống sau này.

2. Gù cột sống của Scheuermann

Tình trạng này tương tự gù cột sống tư thế, thường có biểu hiện rõ ràng trong những năm thiếu niên. Tuy nhiên, bệnh gù cột sống của Scheuermann có khả năng dẫn tới biến dạng hình chêm có thể nguy hiểm trong tương lai, nhất là ở người bệnh gầy.

Bệnh Scheuermann là một hoại tử xương sụn gây ra những biến đổi tại phần thân đốt sống, dẫn đến chứng đau lưng và gù vẹo cột sống. Đây là các biến đổi xương không viêm, không nhiễm khuẩn, có ảnh hưởng tới sự phát triển xương ở các trung tâm cốt hóa khác nhau.

Bệnh Scheuermann hay gặp trẻ tuổi vị thành niên và đặc biệt thường gặp ở bé trai. Bệnh có thể khiến trẻ bị gù lưng. Một số trường hợp có yếu tố gia đình.

3. Gù cột sống bẩm sinh

Có hai loại gù lưng bẩm sinh cơ bản: không hình thành (loại 1) và không phân đoạn (loại 2). Cụ thể:

• Loại 1: Nguyên nhân dẫn đến gù lưng loại này là di “sai sót” trong quá trình hình thành của một phần thân đốt sống hoặc nhiều thân đốt sống của bào thai từ trong bụng mẹ, thường xảy ra ở cột sống thắt lưng. Dị tật này có thể nhìn thấy ngay khi mới sinh dưới dạng một khối u hoặc vết sưng trên cột sống của trẻ sơ sinh. 
• Loại 2: Gù lưng loại này xảy ra khi hai hoặc nhiều đốt sống không thể tách rời để tạo thành các đĩa đệm và xương như bình thường. Loại gù lưng bẩm sinh này thường có nhiều khả năng được chẩn đoán muộn hơn, sau khi trẻ tập đi.

Ngoài ra, trẻ bị gù lưng bẩm sinh còn có thể gặp ở bệnh nhân bại não.

Gù cột sống bẩm sinh là tình trạng trẻ mắc phải từ khi mới sinh ra. Cột sống không phát triển bình thường khi thai đang phát triển trong tử cung của người mẹ. Xương sống có thể không phát triển như mong muốn hay một số đốt sống bị dị tật hay dính với nhau.

Tình trạng gù lưng này sẽ tiến triển nặng hơn khi trẻ lớn lên. Thông thường, người bệnh gù cột sống bẩm sinh cần điều trị phẫu thuật ngay từ khi còn bé nhằm ngăn chặn sự tiến triển của đường cong và các biến chứng có thể xảy ra.

4. Trẻ bị gù lưng do rối loạn trong dinh dưỡng/trao đổi chất

Trẻ bị gù lưng còn do cơ thể không sử dụng được canxi, magiê, phốt pho và các khoáng chất quan trọng khác trong quá trình tạo xương cứng và chắc khỏe. Khi cơ thể gặp “trục trặc”, không thể sử dụng các khoáng chất này, xương trở nên yếu và dễ gãy hoặc bị nén (xẹp). 

5. Trẻ bị gù lưng sau một chấn thương

Điều này xảy ra khi cột sống bị thương và gãy sau một cú ngã nặng, va chạm hoặc các loại tai nạn khác. Khi các đốt sống bị gãy, xương có thể xẹp xuống dẫn đến gù lưng ở trẻ nhỏ.

Dấu hiệu bệnh gù lưng ở trẻ nhỏ

Một vài dấu hiệu gù lưng có thể nhìn thấy bằng mắt thường. Trong khi, những triệu chứng khác rất khó nhìn thấy được. Tuy nhiên, trẻ bị chứng gù lưng có thể cảm nhận được những khó chịu mơ hồ. Những triệu chứng gù lưng trẻ em có thể nhìn thấy gồm:

• Nhìn thấy khối bướu, thường ở lưng trên.
• Lưng trên bị cao bất thường khi uốn cong về trước.
• Đầu luôn luôn hay hầu như luôn cúi về phía trước.
• Nhìn hai vai tròn quá mức.
• Có khác biệt về chiều cao hay vị trí của vai hoặc bả vai.
• Một số trường hợp gù lưng nặng có thể bị đau và cứng lưng, khó thở hoặc căng cơ mặt sau đùi khi chạy nhảy.

Gù lưng nặng có thể khiến trẻ bị đau và cứng lưng

– Các dấu hiệu trẻ bị gù lưng thông thường:

– Các dấu hiệu trẻ bị gù lưng nặng:

Phương pháp chẩn đoán gù lưng trẻ em

Phần lớn các trẻ mắc chứng gù lưng được phát hiện bởi cha mẹ, bác sĩ nhi khoa hay trong khi kiểm tra thể chất tại trường. Việc phát hiện sớm và theo dõi là điều rất quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả điều trị. Nếu bị gù lưng, dù đã được xác nhận hay nghi ngờ, phụ huynh nên đưa trẻ đi đến các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và có biện pháp can thiệp càng sớm càng tốt.

Khi thăm khám, bác sĩ thường hỏi về tiền sử bệnh tật và gia đình của người bệnh, thực hiện khám, đo đường cong cột sống của trẻ. Tuy vậy, điều quan trọng nhất là người bệnh cần thực hiện những xét nghiệm chẩn đoán nhằm xác định bản chất, mức độ của tình trạng gù lưng.

• Chụp X-quang: Chụp X-quang toàn trục cột sống để đo, đánh giá mức độ gù vẹo của cột sống. Chụp x- quang giúp xác định phương pháp điều trị cho trẻ nhằm kiểm soát, điều chỉnh cột sống.
• Chụp CT và chụp MRI: Các phương pháp chẩn đoán này giúp tạo ra hình ảnh chi tiết hơn, giúp xác định hoặc loại trừ những bất thường ở tủy sống và rễ thần kinh.
• Xạ hình xương: Bác sĩ sẽ sử dụng thuốc nhuộm để xác định bệnh xương, khối u.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm này đôi khi được chỉ định thực hiện nhằm tìm kiếm những tình trạng chuyển hóa liên quan. Tuy nhiên, xét nghiệm máu không phải là một phần tiêu chuẩn trong chẩn đoán gù lưng ở trẻ em.
• Xét nghiệm chức năng phổi: Phương pháp này được chỉ định thực hiện để kiểm tra chức năng phổi của trẻ nếu nhịp thở bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, đây cũng không phải là một phần tiêu chuẩn trong chẩn đoán gù lưng trẻ em.

Gù lưng ở trẻ có nguy hiểm không?

Ở mức độ gù lưng nhẹ, nhiều trẻ không xuất hiện biến chứng. Tuy nhiên, nếu tiến triển, bệnh làm gia tăng độ cong của cột sống về phía trước. Tình trạng này có thể gây đau đớn và cản trở chức năng của phổi. Một số trường hợp lưng gù có thể gây cản trở việc ăn uống, khiến người bệnh khó nuốt, có khả năng gây trào ngược axit dạ dày thực quản nghiêm trọng.

Khi điều trị thành công, cột sống của trẻ sẽ được điều chỉnh về sinh lý bình thường. Người bệnh có thể tiếp tục cuộc sống thường ngày, không gặp giới hạn nào. Nếu cần phẫu thuật nắn chỉnh cột sống, người bệnh có thể đi lại trong vài ngày và khoảng một tuần có thể xuất viện. Sau một tháng, trẻ có thể trở lại trường học, tiếp tục phần lớn những hoạt động thường ngày theo tuổi trong khoảng 3 – 4 tháng. Toàn bộ quá trình hồi phục hoàn toàn sau phẫu thuật mất khoảng một năm.

Các biến chứng gù lưng có thể xảy ra là gì?

Gù lưng, nếu không được chữa trị hoặc quản lý đúng cách, có thể dẫn đến nhiều biến chứng và vấn đề sức khỏe khác. Dưới đây là một số biến chứng có thể xảy ra do gù lưng:

1. Đau lưng: Gù lưng thường đi kèm với căng thẳng cơ và áp lực lên cột sống, gây ra đau lưng. Nếu không được điều trị hoặc quản lý kịp thời, đau lưng có thể trở nên mãn tính và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày.
2. Thay đổi cơ hình cột sống: Gù lưng có thể làm thay đổi cơ hình tự nhiên của cột sống, gây ra sự bất cân đối và ảnh hưởng đến sự phát triển cột sống.
3. Rối loạn tăng trưởng: Gù lưng trong giai đoạn tăng trưởng có thể ảnh hưởng đến quá trình phát triển xương và cơ, gây ra rối loạn tăng trưởng.
4. Vấn đề hô hấp: Gù lưng có thể làm suy giảm khả năng phổi hoạt động bình thường và gây khó khăn trong việc hô hấp.
5. Vấn đề tim mạch: Các vấn đề liên quan đến cơ hình cột sống và áp lực lên cơ tim có thể ảnh hưởng đến chức năng tim mạch.
6. Tổn thương dây thần kinh: Áp lực và căng thẳng do gù lưng có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh ở vùng lưng, gây ra tình trạng như đau, tê liệt, và suy giảm hoạt động của dây thần kinh.
7. Vấn đề tâm lý: Gù lưng có thể gây ra tình trạng tự ti, cảm giác tự ý thức về hình dáng cơ thể, và tình trạng tâm lý không tốt.
8. Hạn chế hoạt động: Gù lưng có thể hạn chế khả năng tham gia vào các hoạt động thể dục và thể thao, ảnh hưởng đến lối sống và sức khỏe tổng thể.

Để tránh các biến chứng tiềm năng liên quan đến gù lưng, quan trọng nhất là phát hiện và chữa trị sớm thông qua tư vấn y tế chuyên nghiệp và theo dõi đều đặn.

Cách chữa gù lưng ở trẻ nhỏ, cha mẹ cần biết sớm

Tùy theo độ phức tạp và mức độ nghiêm trọng, cũng như độ tuổi và giai đoạn phát triển thể chất của trẻ, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp chữa gù lưng phù hợp.

Những mục tiêu trong điều trị gù lưng trẻ em gồm:

• Ngăn chặn tiến triển bệnh khi trẻ vẫn đang phát triển.
• Hạn chế cột sống biến dạng thêm.
• Điều chỉnh biến dạng cột sống người bệnh thanh thiếu niên và thanh niên đã đạt tới chiều cao đầy đủ.
• Trong phần lớn trẻ mắc chứng gù lưng do tư thế và Scheuermann thường không cần điều trị tích cực. Biện pháp điều trị gù lưng trong những trường hợp này thường là kiểm tra, theo dõi, vật lý trị liệu hoặc có thể cho người bệnh mang nẹp chỉnh hình.

1. Theo dõi triệu chứng gù lưng ở trẻ

Ngay cả khi được chẩn đoán bị gù lưng, cột sống của trẻ có thể không cong thêm nữa. Tuy vậy, tình trạng này vẫn có khả năng trở nên nghiêm trọng hơn trong thời kỳ trẻ phát triển nhanh chóng. Khi lớn lên, trẻ cần được theo dõi cột sống thông qua thăm khám thường xuyên với bác sĩ. Tiến triển của gù sẽ chậm lại và thường không phát triển sau tuổi dậy thì.

2. Vật lý Trị liệu Thần kinh cột sống

Thực hiện các bài tập phục hồi chức năng tại nhà như bài tập hình ảnh phản chiếu, bài tập rụt cổ, đu người trên xà đơn… vừa hỗ trợ khôi phục đường cong sinh lý của cột sống, vừa tăng cường sức mạnh cho cơ lưng. Tuy nhiên để đẩy nhanh hiệu quả, cha mẹ nên cho trẻ tập cùng với máy móc hiện đại và có sự hướng dẫn sát sao từ chuyên viên phục hồi chức năng.

Khi đưa trẻ đến chữa gù lưng tại phòng khám ACC, phụ huynh có thể an tâm vì trẻ sẽ được xây dựng chương trình vật lý trị liệu riêng phù hợp với tình trạng bệnh và thể trạng của mỗi bé. Cùng với đó là hướng dẫn tập phục hồi chức năng của chuyên viên giàu kinh nghiệm với sự hỗ trợ của các trang thiết bị tiên tiến như máy điều trị ATM2 và các dụng cụ tập luyện chuyên biệt, giúp cải thiện tư thế của bé trở lại dáng đi thẳng lưng tự nhiên trong thời gian ngắn.

Các kỹ thuật viên vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn chế độ tập luyện và liệu pháp cho trẻ nhằm giải quyết tình trạng mất cân bằng cơ liên quan tới chứng gù lưng. Lợi ích của những bài tập này là tăng cường sức mạnh cốt lõi, lưng trên, vai và bả vai của người bệnh.

3. Tái định hình lưng và cột sống

Một số trường hợp sẽ được bác sĩ chuyên khoa chỉ định đeo nẹp chỉnh hình (có thể mặc bên trong áo). Phương pháp này không đưa cột sống trở về đường cong sinh lý bình thường. Tuy nhiên, đeo nẹp có thể ngăn ngừa cho tình trạng gù lưng diễn biến theo chiều hướng xấu. Một số trường hợp chỉ cần đeo nẹp vào ban đêm, trong khi một vài trẻ có thể mang 18 – 20 giờ mỗi ngày.

4. Điều trị phẫu thuật

Phẫu thuật hợp nhất cột sống (SFS) là phương pháp phổ biến nhất để nắn chỉnh gù cột sống lưng trong điều trị những trường hợp trẻ gù lưng nặng. Bác sĩ phẫu thuật nắn chỉnh cột sống bằng các thiết bị (thanh kim loại, vít), ghép xương giữa những đốt sống bị tổn thương, từ đó những đốt sống hợp nhất thành khối xương vững chắc.

Những trường hợp có thể cần phẫu thuật nắn lưng gù như:

• Gù cột sống từ 75° trở lên.
• Đã mang nẹp chỉnh hình nhưng gù lưng vẫn tiến triển.
• Bị gù lưng bẩm sinh có liên quan dị tật xương (có thể cần phẫu thuật khi còn nhỏ) hoặc là do nhiễm trùng hay khối u.

5. Đeo nẹp lưng

Với trẻ bị gù lưng ở mức độ nhẹ và đang trong giai đoạn phát triển, đeo nẹp lưng sẽ giúp cố định cột sống. Nhờ vậy mà trẻ giữ được tư thế lưng ổn định. Dù vậy, cách chữa gù lưng bằng nẹp chỉ có khả năng ngăn chặn sự tiến triển nặng hơn của tình trạng gù. Để đưa đường cong cột sống trở về bình thường, trẻ cần được thăm khám, chỉ định bởi bác sĩ chuyên khoa và điều trị kết hợp với các phương pháp khác.

Những biện pháp phòng ngừa gù lưng ở trẻ em

Phụ huynh cần khuyến khích trẻ thực hiện các yêu cầu sau để giữ lưng thẳng, ngăn ngừa tình trạng cong lưng, gù lưng ở trẻ, cụ thể:

• Khi đi đứng, không khom người, cong gập người về phía trước.
• Ngồi học đúng cách: Lưng luôn thẳng, không cúi sát mặt bàn hay nằm dài trên bàn.
  Thường xuyên tập thể dục: Vận động phù hợp sẽ giúp tăng cường sức mạnh cho phần cơ vùng lưng, tăng sự linh hoạt. Một số môn thể thao giúp phòng ngừa các vấn đề ở lưng cho trẻ rất tốt gồm bơi lội, chạy, đi bộ, yoga…
• Ngoài ra một số bài tập chống gù lưng đơn giản cũng có thể giúp cải thiện tình trạng này.
• Không mang cặp sách nặng: Điều này có thể gây ảnh hưởng xấu tới các cơ và dây chằng lưng. Phụ huynh cần chọn cặp được thiết kế riêng cho trẻ em đi học.